Szanta zwyczajna to gorzka roślina, która jest stosowana ze względu na różne korzyści zdrowotne.
Roślina ta nazywana jest również szantyrem białym lub szantyrem zwyczajnym.
Liście i kwitnące wierzchołki są używane do aromatyzowania napojów i cukierków. Szanta zwyczajna jest również stosowana w medycynie w postaci herbat, syropów i pastylek do ssania. Mówi się, że pomaga na kaszel i zdrowie układu oddechowego.
W tym artykule przyjrzymy się zaletom szanty zwyczajnej, jej bezpieczeństwu i historii.
Czym jest szanta zwyczajna?
Szanta zwyczajna to wieloletnia roślina z rodziny Lamiaceae (tj. mięta), pierwotnie uprawiana w basenie Morza Śródziemnego, ale obecnie można ją znaleźć na całym świecie.
Naukowa nazwa tej rośliny to Marrubium vulgare. Powszechnie nazywana jest białym szumem.
Liście i kwitnące wierzchołki tej rośliny były tradycyjnie stosowane w leczeniu układu trawiennego, cukrzycy i układu oddechowego. Nadal jest często stosowana jako gorzki tonik, środek wykrztuśny i moczopędny.
Chociaż ma długą historię stosowania w medycynie tradycyjnej, współczesne badania dopiero zaczynają udowadniać korzyści zdrowotne szanty zwyczajnej.
Korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania szanty zwyczajnej:
Istnieje wiele rzekomych korzyści zdrowotnych wynikających ze stosowania szanty zwyczajnej. Istnieje wiele badań nad Marrubium vulgare, jednak większość z nich została przeprowadzona na próbkach testowych lub badaniach na zwierzętach.
Istnieje minimalna liczba badań klinicznych na ludziach, które są złotym standardem, jeśli chodzi o udowodnienie bezpieczeństwa i skuteczności.
1. Może korzystnie wpływać na zdrowie układu oddechowego
Szanta zwyczajna jest powszechnie stosowana w leczeniu chorób układu oddechowego. Jest jednym z ziołowych składników popularnych kropli na kaszel Ricola.
Tradycyjni zielarze od dawna stosują szanta zwyczajna w leczeniu kaszlu i zapalenia oskrzeli. Mówi się, że rozluźnia mięśnie gładkie oskrzeli, jednocześnie promując produkcję śluzu.
Europejska Agencja Leków zauważa, że szanta zwyczajna jest odpowiednia do stosowania jako środek wykrztuśny (lek pomagający usunąć flegmę) u pacjentów z kaszlem związanym z przeziębieniem.
Niemiecka Komisja E również zatwierdziła stosowanie szanty zwyczajnej w leczeniu problemów z oskrzelami.
Chociaż zioło to jest popularne w leczeniu różnych dolegliwości układu oddechowego, istnieje minimalna liczba badań klinicznych potwierdzających te twierdzenia.
Badania in vitro (tj. badania w probówkach) pokazują, że szanta zwyczajna ma silne właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Właściwości te mogą być mechanizmami działania korzystnego wpływu na układ oddechowy. Zagłębimy się w to poniżej.
Podsumowanie:
Szanta zwyczajna ma długą historię stosowania dla zdrowia układu oddechowego, szczególnie w celu rozluźnienia oskrzeli i usunięcia flegmy. Różne rządowe agencje ds. zdrowia zatwierdziły szanta zwyczajna do stosowania w dolegliwościach związanych ze zdrowiem układu oddechowego. Potrzebne są badania kliniczne na ludziach, aby udowodnić skuteczność i mechanizm(y) działania.
2. Właściwości przeciwzapalne
Połączenie badań laboratoryjnych i badań na zwierzętach pokazuje, że szanta zwyczajna ma silne działanie przeciwzapalne.
Organizm wytwarza stan zapalny, gdy wyczuwa szkodliwe bodźce. Układ odpornościowy działa następnie poprzez usunięcie szkodliwych bodźców i zainicjowanie procesu gojenia. Zapalenie jest więc mechanizmem obronnym, który jest niezbędny dla zdrowia. Jednak zbyt duży stan zapalny (tj. przewlekły stan zapalny) wiąże się z wieloma różnymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi.
Badanie na zwierzętach wykazało, że myszy u zwierząt, którym podawano horehound, nastąpiło znaczne zmniejszenie stanu zapalnego (87%). W innym badaniu na zwierzętach stwierdzono podobne właściwości przeciwzapalne. Stwierdzono również, że ma on działanie przeciwzapalne podobne do aspiryny.
Badanie przeprowadzone na probówkach, w którym analizowano różne związki zawarte w horehound (w tym β-glukopiranozyd i kwas oleanolowy) wykazało, że związki te hamowały powstawanie hormonów, takich jak prostaglandyny, które przyczyniają się do powstawania stanów zapalnych.
Podsumowanie:
Różnorodne badania na zwierzętach i probówkach wykazały, że szanta zwyczajna ma silne właściwości przeciwzapalne. Konieczne są dalsze badania kliniczne na ludziach, aby potwierdzić te wstępne obiecujące wyniki.
3. Właściwości przeciwutleniające
Połączenie badań na zwierzętach i badań laboratoryjnych wykazało, że szanta zwyczajna ma właściwości przeciwutleniające.
Przeciwutleniacze pomagają neutralizować wolne rodniki, o których wiadomo, że powodują uszkodzenia komórek w organizmie. Wolne rodniki to cząsteczki zawierające niesparowany elektron. Wolne rodniki powodują stres oksydacyjny w organizmie, który jest uważany za główną przyczynę starzenia się i wielu różnych chorób, takich jak nowotwory, cukrzyca, zaburzenia neurodegeneracyjne i reumatoidalne zapalenie stawów.
Ponad dziesięć różnych badań laboratoryjnych nad Marrubium vulgare wykazało, że zioło to ma silne właściwości przeciwutleniające. Chociaż te wstępne badania na probówkach są obiecujące, potrzebne są dalsze badania kliniczne.
Podsumowanie:
Badania laboratoryjne pokazują, że szanta zwyczajna ma silne działanie przeciwutleniające. Chociaż badania te są obiecujące, potrzebne są badania kliniczne na ludziach, aby zweryfikować rzeczywistą zdolność przeciwutleniającą tego zioła.
4. Może pomóc regulować poziom cukru we krwi
Jednym z tradycyjnych zastosowań szanty zwyczajnej było działanie przeciwcukrzycowe.
Różne badania na zwierzętach wykazały, że szanta zwyczajna ma działanie regulujące poziom cukru we krwi. Wiele z tych badań dotyczyło myszy z cukrzycą typu II. Jedno z badań w szczególności wykazało, że szanta zwyczajna obniża poziom cukru we krwi, a także całkowity poziom lipidów, trójglicerydów i cholesterolu.
Jedyne badanie kliniczne na ludziach z udziałem szanty zwyczajnej zostało przeprowadzone w 2004 roku i dotyczyło jej wpływu na poziom cukru we krwi.
W tym badaniu klinicznym ekstrakt z liści horehoundleaf oceniano pod kątem jego działania klinicznego u 22 osób z cukrzycą typu 2. Wyniki badania wykazały, że wyciąg z liści szanty zwyczajnej obniżył poziom glukozy jedynie o 0,64%, cholesterolu o 4,16%, a trójglicerydów o 5,78%.
Chociaż badanie to dostarczyło rozczarowujących wyników, w artykule z 2017 r. napisanym w celu ponownej oceny zauważono, że regulujące poziom cukru we krwi działanie szanty zwyczajnej powinno zostać ponownie ocenione. W oryginalnym badaniu z 2004 r. wykorzystano ekstrakt na bazie wody, który nie zawierał kwasu 6-oktadecynowego, cząsteczki uważanej za odpowiedzialną za działanie przeciwcukrzycowe szanty zwyczajnej.
Wydaje się, że potrzebne jest nowe badanie kliniczne, aby raz na zawsze zweryfikować, czy szanta zwyczajna ma właściwości regulujące poziom cukru we krwi.
Podsumowanie:
Badania na zwierzętach pokazują, że szanta zwyczajna jest bardzo obiecująca jako zioło przeciwhiperglikemiczne. Jednak badanie kliniczne przeprowadzone na ludziach w 2004 roku przyniosło słabe wyniki. W niedawnym przeglądzie zauważono, że badanie mogło pominąć testowanie kluczowej cząsteczki znajdującej się w horehound. Potrzebne jest nowe badanie kliniczne testujące to zioło i zawartość kwasu 6-oktadecynowego.
5. Inne korzyści
Inne zalety szanty zwyczajnej obejmują:
- Może wspomagać zdrowie wątroby i nerek – badanie wykazało, że szanta zwyczajna pomaga chronić funkcje wątroby i nerek u myszy.
- Może mieć właściwości antyproliferacyjne – badanie wykazało, że olejek eteryczny znajdujący się w horehound działa hamująco na proliferację komórek nowotworowych.
- Może wykazywać działanie przeciwdrobnoustrojowe – badanie laboratoryjne wykazało, że szanta zwyczajna ma zdolność zabijania bakterii Gram-dodatnich, a także grzybów Botrytis cinerea.
- Może wspomagać trawienie: W King’s American Dispensatory, dr Felter i Lloyd (1898) wspominają, że szanta zwyczajna jest gorzkim ziołem, które może być stosowane jako tonik na niestrawność.
Chociaż te różnorodne korzyści zdrowotne są interesujące, potrzebne są badania kliniczne na ludziach, aby potwierdzić te odkrycia w badaniach na zwierzętach i kulturach komórkowych.
Podsumowanie:
Szanta zwyczajna została powiązana z szeroką gamą korzyści zdrowotnych. Potrzebne są badania kliniczne na ludziach, aby zweryfikować te odkrycia.
Bezpieczeństwo morszczynu białego:
Klasa bezpieczeństwa: 2B
Klasa interakcji: A
Botanical Safety Handbook ocenia szanta zwyczajna jako należącą do klasy bezpieczeństwa 2B, co oznacza, że należy jej unikać w czasie ciąży, chyba że pod nadzorem wykwalifikowanego lekarza.
Posiada klasę interakcji „A”, co sugeruje, że nie oczekuje się wystąpienia klinicznie istotnych działań niepożądanych.
Ogólnie rzecz biorąc, zioło to jest dobrze tolerowane i bezpieczne dla większości osób.
Ciąża i laktacja:
Zioło to nie jest przeznaczone dla kobiet w ciąży, chyba że pod nadzorem wykwalifikowanego lekarza. Zioło to było tradycyjnie stosowane jako środek emmenagogiczny i mówiło się, że jest w stanie stymulować proces porodu.
Nie ma współczesnych badań klinicznych dotyczących bezpieczeństwa stosowania szanty podczas laktacji.
Dawkowanie:
Nalewka: 1-2 ml trzy razy dziennie nalewki 1:5 (w 40% alkoholu).
Napar: 0,5-1 łyżeczkę suszonego zioła zalać 1 szklanką wrzącej wody i zaparzać przez 10-15 minut. Pić trzy razy dziennie.
Całe zioło: Niemiecka Komisja E zaleca dzienną dawkę 4,5 grama suszonego zioła lub 2-6 łyżek stołowych wyciśniętego soku.
Zrównoważony rozwój:
Szanta zwyczajna rośnie na całym świecie. Podobnie jak wiele innych roślin z rodziny Lamiaceae, kwitnie na nieużytkach i poboczach dróg.
Roślina ta nie budzi żadnych zastrzeżeń pod względem zrównoważonego rozwoju.
Składniki:
Horehound zawiera monoterpeny, takie jak kamfen, p-cymol, fenchene, limonen, α-pinen, sabinen i α-terpinolen. Nielotne pochodne monoterpenowe są również obecne w roślinie z monoterpenowym kwasem marrubowym i monoterpenowym glikozydem sakranozydem A.
W ekstraktach M. vulgare zidentyfikowano lakton seskwiterpenowy wulgarynę, β-sitosterol, lupeol i β-amyrynę, a także triterpenoidy, takie jak kwas oleanolowy.
Zawiera również laktony diterpenowe, w tym marrubiinę, pre-marrubiinę, 12(S)-hydroksymarrubiinę, 11-oksomarrubiinę, 3-deokso-15(S)-metoksyvelutynę, marrubenol, marruliba-acetal, cyllenil A, polodoninę i preleosibirynę.
Nazewnictwo i taksonomia:
Naukowa nazwa szanty zwyczajnej to Marrubium vulgare.
Rzymianie cenili szanta zwyczajna ze względu na jego właściwości lecznicze, a jego łacińska nazwa „Marrubium” jest podobno deripochodzi od „Maria urbs”, starożytnego miasta we Włoszech.
Inni autorzy wywodzą jego nazwę od hebrajskiego marrob (gorzki) i twierdzą, że było to jedno z gorzkich ziół używanych przez naród żydowski podczas Święta Paschy.
Słowo „vulgare” oznacza po prostu pospolity; odnosi się to do białego szanty, który jest powszechną formą szanty.
Jako roślina, szanta zwyczajna jest niezwykle odporna i łatwa w uprawie. Najlepiej rozwija się w suchej, ubogiej w składniki odżywcze glebie.
Może być rozmnażany z nasion wysiewanych wiosną, sadzonek lub przez podział korzeni (typowa metoda).
Jako roślina, szanta zwyczajna osiąga około jednej stopy wysokości. We wczesnych fazach wzrostu roślina ta jest gęsto pokryta gęstym, białym i bawełnianym meszkiem. Stąd potoczna nazwa „biały szanta zwyczajna”.
Historia i tradycyjne zastosowanie:
Szanta zwyczajna była tradycyjnie stosowana w różnych częściach Europy, Francji, Pakistanie, Brazylii, Tunezji i Maroku.
W Niemczech M. vulgare jest tradycyjnie stosowany jako gorzki środek na zdrowie układu trawiennego. W zachodnim ziołolecznictwie i w całym regionie śródziemnomorskim był stosowany w różnych dolegliwościach układu oddechowego.
Jeden z badaczy zauważył, że szanta zwyczajna była tradycyjnie stosowana w leczeniu cukrzycy w Algierii.
Wnioski:
Podsumowując, szanta zwyczajna wydaje się być bezpiecznym i dobrze tolerowanym ziołem.
Powszechne stosowanie mówi nam, że zioło to jest pomocne w przypadku różnych dolegliwości układu oddechowego.
Badania laboratoryjne pokazują, że szanta zwyczajna jest obiecującym ziołem pomagającym zmniejszyć stan zapalny i zmniejszyć uszkodzenia wywołane przez wolne rodniki. Naukowcy wciąż nie są pewni co do jego wpływu na regulację poziomu cukru we krwi.
Warto przyjrzeć się białemu szantynowi, jeśli potrzebujesz wsparcia w którymkolwiek z tych obszarów. Jak zawsze, przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w diecie lub dodaniem nowego suplementu należy skonsultować się z lekarzem.
Monografie. Newton, MA: Integrative Medicine Communications; 2000.
Gardner, Z. & McGuffin, M. (2013). Botaniczny podręcznik bezpieczeństwa (wydanie 2). American Herbal Products Association.
Grieve, M. (1931). White Horehound. Botanical.com. Retrieved from https://www.botanical.com/botanical/mgmh/h/horwhi33.html.
Hoffman, D. (2003). Ziołolecznictwo medyczne: Nauka i praktyka ziołolecznictwa. Healing Arts Press.