Blazingstars, rodzaj Mentzelia, to grupa amerykańska, ale szczególnie zachodnia Ameryka Północna. Niektóre gatunki występują na Karaibach, w Ameryce Środkowej i Południowej, ale 85 z około 95 gatunków występuje w Ameryce Północnej. Jeśli mieszkasz we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, można ci wybaczyć, że nigdy nie słyszałeś o tej grupie, ponieważ tylko trzy gatunki mają zasięg na wschód od Missisipi. (Są to endemit z Florydy i dwa występujące na wschód od Illinois). Kolorado ma 25 gatunków, prawie wszystkie w zachodniej części stanu, na zachód od Gór Skalistych; tylko cztery gatunki rosną na wschodnich równinach. Należą one do niewielkiej rodziny roślin Loasaceae, rodziny blazingstar.
| Dziesięciopłatkowa blazingstar, Mentzelia decapetala , nocą |
Mentzelia decapetala, zwana dziesięciopłatkową blazingstar, jest najbardziej efektowną z nich. Dorasta do 3 stóp wysokości, a jej kwiaty mają średnicę około 4 cali, płatki są białe, a znamiona i pręciki żółte. Kwiaty są bardzo piękne. Otwierają się po zmroku, a kwiaty bledną po północy.
W przeciwieństwie do większości gatunków Mentzelia, dziesięciopłatkowa blazingstar występuje na wschód od Gór Skalistych, od Manitoby, Minnesoty, Illinois, Kansas, Oklahomy i Teksasu, a następnie przez Góry Skaliste, na zachód do Nowego Meksyku, Utah i Montany oraz Alberty. Rośnie na suchszych łąkach i żwirowych zboczach i chociaż nie jest rzadki, nie jest powszechny; trzeba mieć szczęście, aby napotkać ich stanowisko.
| Mentzelia dziesięciopłatkowa Mentzelia decapetala |
Ten-petal blazingstar nie ma dobrze zdefiniowanej nazwy zwyczajowej. Nazwa ta, ten-petal blazingstar, jest używana przez Flora of Colorado i bazę danych USDA Plants. Flora Ameryki Północnej podaje gumbo-lily jako nazwę zwyczajową. Kiedy to wygoogluję, otrzymam wiesiołek, Oenothera caespitosa, a nie Mentzelia, więc myślę, że jest to błąd we Florze Ameryki Północnej. Szukając nazw zwyczajowych w mojej kolekcji książek o roślinach i w Internecie, znajduję ją jako lilię piaskową, ale odnosi się to również do Mentzelia nuda (mniejsza, bardziej powszechna) i Leucocrinium montanum (niepowiązana roślina). Oczywistą nazwą zwyczajową opartą na nazwie naukowej jest mentzelia dziesięciopłatkowa. Ponadto znalazłem również następujące nazwy zwyczajowe: dziesięciopłatkowa gwiazda zachodnia, kwiat gwiazdy wieczornej i duża gwiazda wieczorna, lilia kredowa, świecznik i lilia preriowa.
Stickleaf to kolejna nazwa zwyczajowa dla równinnych gatunków Mentzelia M. decapetala i M. nuda; oba mają włoski na liściach, które przylegają, dziesięciopłatkowa blazingstar przylega trochę, gdy jest świeża, lepiej, gdy jest sucha, podczas gdy liście bezlistnej blazingstar, M. nuda, przylegają do większości tkanin, niezależnie od tego, czy liście są zielone, czy suche. Przylegające liście występują również u innych gatunków Mentzelii. Tak więc, potoczna nazwa M. decapetala to dziesięciopłatkowy liść lepki. Z pewnością ma „drapiące” liście.
| Zbliżenie dziesięciopłatkowego liścia blazingstar. Białe linie to włoski na liściach które sprawiają, że liście są bardzo szorstkie. |
Rodzaj Mentzelia został nazwany na cześć niemieckiego botanika Christiana Mentzela (1622-1701). Epitet gatunkowy decapetala oznacza „dziesięć płatków”. Epitet gatunkowy oznacza coś charakterystycznego dla danego organizmu. Mentzelia decapetala może mieć 10 płatków, ale także 8 lub 9, i kilku jej krewnych ma podobną liczbę płatków. Rozczarowujący wybór.
Sater pod koniec sierpnia w Montanie oraz Brown i Kaul pod koniec sierpnia w Nebrasce zauważyli, że duże pąki zaczynają się otwierać o zmierzchu i stają się w pełni otwarte o zachodzie słońca. W moich obserwacjach (Kolorado, 1 sierpnia) kwiaty nie otworzyły się w pełni, dopóki nie zrobiło się bardzo ciemno; być może otwarcie różni się nieco w zależności od daty, stanu rośliny lub jakości światła. (U pokrewnej Mentzelia nuda stwierdziłem, że kwiaty otwierały się raczej dokładnie około 16:00 podczas głównej części sezonu kwitnienia, ale do września mogły być wcześniejsze lub późniejsze). Nowo otwarte kwiaty mają wyraźny, przyjemny zapach. Brown i Kaul zaobserwowali, że kwiaty zamykają się około północy. Wspaniałe, nieprawdaż?
| Dziesięciopłatkowa gwiazda płonąca, kwiaty Mentzelia decapetala |
Nie widziałem żadnych zapylaczy, ale było bardzo ciemno i nie byłem przygotowany na wielogodzinne przebywanie na zewnątrz. Zgłaszane zapylacze to trzmiele, muchy i kilka rodzajów ćmy; na podstawie koloru i czasu otwarcia kwiatów przewidywałbym, że najlepszymi zapylaczami są ćmy, ale nikt poważnie nie badał zapylania dziesięciopłatkowej blazingstar. Brown i Kaul zaobserwowali produkcję nasion w szklarni, bez zapylaczy, więc przypuszczalnie dziesięciopłatkowy blazingstar może i zapyla się samoczynnie.
Podobnie jak w przypadku wielu dzikich roślin kwitnących nocą, botanicy, którzy pisali o dziesięciopłatkowym blazingstarze, widzieli suszone sprasowane kwiaty lub przychodzili w chłodnych warunkach, gdy kwiaty pozostawały otwarte później, więc nie zdawali sobie sprawy, że kwitnie nocą. Tylko kilka z moich książek „Flowers of the…” wspomina, że otwiera się w nocy.
Nie jest również oczywiste w książkach o roślinach, że te rośliny są monokarpiczne: umierają po kwitnieniu. Książki mówią „dwuletnie lub wieloletnie” i to prawda. Na suchych łąkach potrzebują kilku lat, aby urosnąć na tyle, by zakwitnąć, co czyni je wieloletnimi. Ale większość roślin wieloletnich powraca z korzeni na wiosnę, aby zakwitnąć ponownie w przyszłym roku. Te nie, połowa z dwuletnich roślin, które uprawiam, zakwitła w tym drugim roku (co czyni je dwuletnimi). Nie mają już zielonych liści, tylko rozwijające się strąki nasion; kwitnienie pochłonęło liście i większość zapasów w korzeniu. Tymczasem te, które nie kwitły, mają duże, zdrowe, zielone liście, mimo że jest październik.
| Roślina nie kwitnąca, dziesięciopłatkowa blazingstar |
Przeprowadziłem wieloletnie badania blazingstar bez przylistków, Mentzelia nuda, częściowo po to, by wykazać, że nie jest monokarpiczna – nie umiera po kwitnieniu – jak twierdził jeden z moich kolegów. Gatunek ten kwitnie wielokrotnie, przez co najmniej sześć lat. Nie potrafię powiedzieć, czy dziesięciopłatkowy blazingstar może wielokrotnie kwitnąć, jeśli rośnie w odpowiednich warunkach, ale przeważnie bycie monokarpicznym lub nie monokarpicznym jest stałą cechą w obrębie gatunku, ponieważ silna selekcja w kierunku tego, który wzór kwitnienia działa najlepiej w środowisku, szybko eliminuje alternatywny wzór kwitnienia, więc nie spodziewam się ponownego kiełkowania roślin, które kwitły.
(Dla przypomnienia, nie widzę nektarników pozakwiatowych na dziesięciopłatkowym blazingstar, w przeciwieństwie do blazingstar bez przylistków).
Pierwsza kolekcja dziesięciopłatkowej blazingstar dla zachodniej nauki została zebrana przez Lewisa z wyprawy Lewisa i Clarka w 1804 roku.
Nie mogę znaleźć żadnych zastosowań dziesięciopłatkowej blazingstar wśród rdzennych AmerykanówNa zachód od Gór Skalistych, liście innych gatunków Mentzelii były zbierane do produkcji płukanek na dolegliwości skórne, korzenie używane w środkach przeczyszczających, a nasiona suszone i prażone do celów spożywczych (spożywane jako mąka, papka lub jako „masło orzechowe”.) Prawdopodobnie te zastosowania mają zastosowanie do dziesięciopłatkowej blazingstar, ale być może nie, być może ma zbyt niską medycznie aktywną chemię, aby zrobić przyzwoite lekarstwo lub nasiona nie smakują dobrze. Rośliny z tego samego rodzaju mogą być bardzo różne.
Niektóre starsze publikacje, które czytałem, nie przekonały mnie do prawidłowego rozróżnienia Mentzelia decapetala i M. nuda. Z mojego doświadczenia wynika, że M. decapetala jest większa, otwiera się w nocy, ma żółte znamiona i pręciki i występuje na zakłóconych i skalistych stanowiskach, podczas gdy M. nuda jest mniejsza, otwiera się o 16:00 (w pełni dnia latem), ma białe kwiaty z białymi znamionami i pręcikami i preferuje zakłócone piaszczyste stanowiska. (O blazingstar Mentzelia nuda link). Jednak oba gatunki mają rodzime zasięgi w kilkunastu stanach, więc warunki uprawy mogą się różnić, podobnie jak rośliny. Mimo to wydaje się, że więcej osób powinno uważnie studiować i pisać o gatunkach Mentzelii.
| pąki |
| kwiaty |
Naprawdę interesujące rośliny, z drapiącymi liśćmi i pięknymi kwiatami!
Komentarze i poprawki mile widziane.
Odniesienia
Brown, D.K. i Kaul, R.B. 1981. Kwiatowa struktura i mechanizm u Loasaceae. American Journal of Botany 68(3):361-372.
Hufford, L., J.J. Schenck i J. M. Brokaw. 2020. Mentzelia Linnaeus Flora of North America link Dostęp 10/6/24.
Kaul, R.B., D. Sutherland i S. Rolfmeier. 2011. The Flora of Nebraska. University of Nebraska Press, Lincoln.
Keeler, K.H. 1981. Function of Mentzelia nuda (Loasaceae) postfloral nectaries in seed defense. American Journal of Botany 68(2):295-299.
Keeler, K.H. 1987. Survivorship and fecundity of the polycarpic perennial Mentzelia nuda (Loasaceae) in Nebraska Sandhills prairie. American Journal of Botany 74(6):785-791.
Moerman, D. E. 1998. Native American Ethnobotany. Timber Press. Portland, Oregon.
Sater, S. 2022. Zabójca much, miłośnik pszczół: sekretne życie Mentzeliadecapetala. Wild with Nature link