Historia rośliny – Madder, Rubia tinctorum, słynna roślina barwiąca

Barwinek pospolity, Rubia tinctorum (rodzina barwinkowatych i kawowatych, Rubiaceae) był podstawą większości czerwonych tkanin w Eurazji przez tysiąclecia.

Wykopuje się korzenie, sieka je na małe kawałki, świeże lub suche, i podgrzewa przez około godzinę w prawie wrzącej wodzie. Po dodaniu zaprawy, takiej jak ałun (sole glinu) lub sole żelaza, można uzyskać intensywny czerwony lub pomarańczowy kolor na większości naturalnych włókien. Historycznie, marzanna była często barwiona bardzo drogim barwnikiem, takim jak czerwień mureksowa, dzięki czemu miała wygląd bardzo rzadkiego barwnika, przy minimalnym użyciu bardzo drogiego barwnika.

Marzanna pochodzi ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu, ale prehistorycznie rozprzestrzeniła się w całej Eurazji. W rodzaju Rubia występuje około 80 gatunków, z których większość wytwarza czerwony barwnik, więc w niektórych częściach Azji ludzie używali lokalnych madder jako barwników. Szałwia farbiarska, Rubia tinctorum, zdominowała europejskie farbiarstwo. Przybyła do obu Ameryk wraz z pierwszymi osadnikami.

Marzanna barwierska jest łatwa w uprawie w większości klimatów umiarkowanych. Silnie rozprzestrzenia się z kłączy. Ogólnie rzecz biorąc, warto poczekać dwa lub więcej lat, aby zebrać korzenie do barwienia; są one większe i zawierają więcej barwnika. Tradycyjnie zbierano je jesienią. Pierwszą jakość marzanny nazywano badziewiem lub najlepszym badziewiem. (Z języka staroniemieckiego, gdzie Krapp jest nadal słowem oznaczającym marzannę. Określenia crapper dla toalety i crap dla gówna to amerykański slang z 1900 roku). Niektóre barwniki musiały być zaskoczeniem dla ludzi, którzy je odkryli. Jasnopomarańczowe korzenie marzanny wyraźnie sugerują, że można je wykorzystać jako barwnik.

Słowo madder pochodzi od starogermańskiego słowa oznaczającego „roślinę barwiącą”. Łacińska nazwa, Rubia tinctorum, oznacza „czerwień farbiarza”, rubia to czerwień, tinctorum barwnik lub farbiarz.

Być może zauważyłeś, że marzanna łatwo się rozprzestrzenia. Tak, to ogrodowy bandyta. Energicznie przenosi się na sąsiednie rabaty kwiatowe. Jednak pomimo tego, że produkuje owoce, moja nie wysiewa się sama, więc tylko sąsiednie rabaty kwiatowe są przez nią atakowane i niszczone. Maddera ma drobne ząbki wzdłuż łodyg, więc praca w jej pobliżu bez rękawiczek spowoduje pocięcie dłoni i ramion.

Kwiaty są małe i żółtawe. Owoce to małe kulki, które po dojrzeniu stają się niebiesko-czarne.

Nie uprawia się jej dla kwiatów, ale jest bardzo satysfakcjonującą rośliną barwiącą. Około filiżanki korzeni w galonie wody da intensywny kolor, szczególnie na jedwabiu i wełnie. To, czy łatwo uzyskać kolor czerwony czy pomarańczowy, zależy od warunków kąpieli barwiącej i być może odmiany maddera. Z moją zachodnią wodą, raczej alkaliczną, piękne ceglastoczerwone pomarańcze są łatwe, prawdziwsze czerwienie trudniejsze. Każdy madder zaczyna się od dużej ilości żółtego z wtórnych barwników w korzeniach. Pierwsze użycie kąpieli zwykle je usuwa, a kolejne farbowane rzeczy są bardziej pomarańczowe lub czerwone. Jest to sztuka.

Skład chemiczny korzeni marzanny obejmuje pięć lub więcej cząsteczek barwnika, co pozwala wykwalifikowanemu farbiarzowi uzyskać kolory od złocistożółtego przez karmazynowy do ciemnordzawego. Ponadto, tkaniny barwione madderą mogą być barwione lub barwione madderą w połączeniu z innymi barwnikami roślinnymi w celu uzyskania różu, pomarańczy, fioletu, brązu i czerni. Tęcza w postaci jednej, łatwej w uprawie rośliny.

Komentarze i poprawki mile widziane.

Odniesienia

Cardon, D. 2007. Natural Dyes. Archetype Publications. Londyn

Kathy Keeler, Wędrowny botanik